Via Dierenkliniek Tonnema uit Enschede wordt in mei 2013 via de spoed Mozes aangeboden; een gecastreerde kater van 13 jaar, die veel te rustig is. Collega Tonnema heeft aan haar verwijsbrief ook de patiëntenkaart toegevoegd van de 14 jaar oude kat Borre uit hetzelfde gezin, die de dag ervoor was ingeslapen.
Borre had aan het eind van de ochtend, op die bewuste dag, thuis opeens een wankele, gedesoriënteerde gang. Op de praktijk wordt door collega Tonnema bij Borre centrale ataxie vastgesteld in aanwezigheid van normale kop – en spinale reflexen. T 37.2. Beeld van een centraal neurologisch probleem. Differentieel diagnose: een infarct of hersenbloeding, trauma of anders een tumoreus proces in de hersenen. Ze neemt Borre op en dient een injectie Dexadreson toe. De kliniek van Borre verslechtert echter met het uur; de kat gaat braken en laat paralyse zien. In overleg met de eigenaresse wordt besloten om Borre in te laten slapen.
Als daags erna ook Mozes ziek wordt en vergelijkbare klachten vertoont, vindt spoedverwijzing plaats. Deze kat is bij binnenkomst te rustig, heeft een ademhaling van 36 per minuut en een hartslag van 132 per minuut. Op grond van lichamelijk onderzoek luidt de probleemstelling als volgt: tetraparese in aanwezigheid van normale correctiereflexen, spinale reflexen, kopreflexen en bewustzijn. Bloedonderzoek levert de volgende afwijkende uitslagen op: ureum 16 kreatinine 250 K 5.9 Ca 1.06 (>2.20) P 1.76. Bloedgasanalyse (I-Stat): lactaat 4.52 mmol/L (<2.70) HC03 7.3 mmol/L (16-20) base-excess -23 (-5 tot +2). Urine onderzoek: s.g. 1.011 stick glucose +++ sediment: nierepitheelcellen. Probleemlijst: tetraparese in combinatie met een ernstige metabole acidose, ernstige hypocalcaemie, verhoogde nierwaarden, glucoserie en nier epitheelcellen.
In de zoektocht naar een mogelijke eenduidige oorzaak vormt de hypocalcaemie de sleutel tot de oplossing. In de ddx van hypocalcaemie staat onder meer intoxicatie als gevolg van inname van ethyleenglycol (EG), koelvloeistof.
Hiermee kan veel worden verklaard:
Maar waarom dan een tetraparese in aanwezigheid van zo’n duidelijke hypocalcaemie? De verklaring hiervoor ligt in het tijdsverloop: de directe en uitgestelde toxische effecten van het ethyleenglycol en de afbraakproducten daarvan na opname.
Katten zijn gevoeliger voor EG dan honden, 1.4 ml/ kg is al een lethale dosis. Na opname van EG is er een snel toxisch effect (0.5 tot 8 uur) van het EG en een van de eerste afbraakproducten, glycoaldehyde, op het centraal zenuwstelsel met depressie en ataxie tot gevolg. Een metabole acidose (o.a door de productie van lactaat) ontstaat al binnen 4 uur na opname van EG. In fase 2, 8 tot 24 uur na opname, verdiept de depressie zich, ontstaat tachycardie en longoedeem. In fase 3, later dan 24 uur na opname, ontstaan nierbeschadigingen, een direct-toxisch effect van EG op het tubulusepitheel.
Mozes kwam binnen met duidelijke symtomen, passend bij fase 1, met tachycardie, passend bij fase 2 en beginnende nierbeschadiging, fase 3. De enige verklaring die ik hiervoor kan vinden is dat Mozes een vrij grote hoeveelheid EG moet hebben gedronken waardoor met name het direct-toxische effect op de nieren relatief snel zichtbaar werd.
De prognose van een EG intoxicatie is slecht. Meer dan 70% van de honden en katten komt te overlijden ondanks vele maatregelen (iv-infuusbeleid, Mannitol, furosemide , anti-emetica etc). De prognose van een dier waarbij de nieren reeds zijn aangedaan is vrijwel infaust.
Aangezien dat laatste bij Mozes reeds het geval was en zijn maatje Borre de dag daarvoor had laten zien hoe het verloop dan is, werd in overleg besloten Mozes in te laten slapen.
Uiteraard rijst aanvankelijk de verdenking dat sprake is van moedwillige vergiftiging, dat haalt zelfs de krant, maar korte tijd later zal blijken dateen buurman aan het sleutelen is geweest met de garagedeur open. Beide katten moeten kans hebben gezien zich aan de antivries tegoed te doen. Het is een klein drama voor alle betrokkenen.
Hoe anders verging het de 2 jaar jonge Fox Terrier Boris, die we 10 jaar daarvoor zagen. De eigenaar had gezien dat Boris zich te goed had gedaan aan antivries en zocht direct contact. Als Boris na een 1,5 uur durende autorit om 21.00 uur ’s avonds op De Kompaan aankomt, is hij nog in goede doen: attent, opgewonden van de reis en het bloedonderzoek laat normale ureum en kreatinine waarden zien. Urine onderzoek (stick en sediment) levert geen afwijkingen op. Dit is de patient die nog een kans heeft.
Als we contact zoeken, blijkt Jan van den Berg, de locale apotheker, zich voor de gelegenheid als een maanmannetje in een steriel, single-use pak te willen hijsen om een 20% ethanol oplossing te bereiden. Terwijl hij bezig is, wordt Boris voorzien van een iv-infuus waardoorheen in 5 minuten tijd een 65 ml oplossing (5.5 ml/kg ) als bolus wordt toegediend. Het beeld dat ik toen zag zie je waarschijnlijk maar een keer in je leven. Na 10 ml werden de eerste tekenen van overmatig alcoholgebruik zichtbaar: een zwakke achterhand. Twee minuten hierna begon de hond te zwalken en nog weer 5 minuten later lag hij rustig 'zijn roes uit te slapen'. Dit tafereel heeft zich gedurende 2,5 dag iedere 4 uur herhaald. Boris werd ontslagen uit De Kompaan en heeft sindsdien de fles (met antivries) nooit meer aangeraakt.
drs Rob Gerritsen, specialist Interne geneeskunde gezelschapdieren
Literatuur: Kirk’s Current Veterinary Therapy XIV.
Lees al onze referenties