Bi- en trifase split-bolus CT in een enkele scan bij honden en katten

Rob Gerritsen, specialist Interne (dipl. KNMvD)

Afgelopen jaar werkte een team van De Kompaan met John van Gulik, applicatie-specialist bij Canon Medical Systems (voorheen Toshiba), aan een nieuwe CT contrast injectie techniek, die voor de diergeneeskunde van grote betekenis kan zijn. Tijdens een congres in Gent op 9 en 10 december 2016 presenteerden we de eerste resultaten in de vorm van een abstract en poster.

Over 'meerfase multidetector-row CT' en contrast injectie

Multifase contrast CT’s worden in de humane geneeskunde veel gebruikt om hyper- en hypovasculaire tumoren, hemangiomen, cardiale en/of urogenitale (vaat)afwijkingen in beeld te brengen. Hierbij wordt een hoeveelheid contrastmiddel ingebracht, waarna diverse scans worden gedaan op verschillende tijdstippen. De tafel gaat voor elke afzonderlijke fase opnieuw door de gantry. De verschillende scans laten de specifieke kenmerken per hemodynamische fase zien (de arteriële, de porto-veneuze of weefsel fase), waarmeer een vrij compleet beeld ontstaat. Dit is, om redenen die ik hieronder zal toelichten, met name uiterst relevant voor oncologiepatiënten.

In het algemeen is de trifase techniek veterinair niet echt van de grond gekomen. Bij het bestuderen van de literatuur springt een enkele studie in het oog, bijvoorbeeld die van Kutara et al uit 2014, naar de sensitiviteit en specificiteit van de trifase techniek bij levertumoren. De vraag is: ‘waarom eigenlijk?’.

Het antwoord is simpel: meerfase contrast CT is moeilijk toepasbaar bij (huis)dieren door lange scantijden in relatie tot algehele anesthesie met inbegrip van de benodigde ademstilstand (‘breath-hold’). Het is veterinair gezien een complexe techniek. Ons team werkte afgelopen jaar met Toshiba aan een innovatieve ‘split-bolus single-pass’ contrast techniek. Deze wordt humaan gebruikt om meerdere fases te combineren in een enkele scan, waardoor genoemde problemen ondervangen worden. De tafel gaat na de natieve scan slechts éénmaal door de gantry; de verschillende hemodynamische fases worden zo gevangen in één beeld.

Afb 1 en 2: Axiale split-bolus single-pass doorsnedes van een hond van 28 kg. De verschillende aankleuringsfases zijn zichtbaar gemaakt in één beeld.

Iedere tumor, de primaire of de gemetastaseerde, ontvangt bloed via een arterie. Het aankleuringspatroon wisselt per tumortype, afhankelijk van de grootte van deze arterie, afhankelijk van de snelheid en mate van doorbloeding, afhankelijk van de  veneuze afvoer en de aankleuring van het oorspronkelijk weefsel, waarin de primaire tumor of metastase(s) zich bevinden. Verschillende tumoren en hun metastasen verraden zich hierdoor in verschillende fases.

In de veterinaire praktijk wordt tot nu toe in de meeste gevallen één fase gescand. Welke fase? Dat is afhankelijk van het type onderzoek en de te verwachten afwijking. Het is echter aannemelijk dat op deze manier essentiële informatie wordt gemist: sommige tumoren zullen oplichten in de arteriële, andere slechts in de veneuze dan wel weefsel fase.

Als we de humane oncologie als vertrekpunt nemen, is beoordeling van alle drie de fasen de gouden standaard. Meerfase CT-onderzoek levert, naast kliniek en pathologie, essentiële informatie aan voor wat betreft de aard en stagering van de tumor. Dat bij het ontwikkelen van de zogeheten de multifase techniek vaak de lever als uitgangspunt is genomen, zal niet verrassen. Het is het belangrijkste ‘metastase’ orgaan voor abdominale tumoren, maar vergis u niet, ook weefsels als milt, pancreas, maag en colon kunnen met deze methode uitstekend en precies worden beoordeeld.

Veterinaire bruikbaarheid van de 'split-bolus single-pass' techniek

We besloten een zogeheten nulstudie op te zetten, met als doel de bruikbaarheid van een voorlopig protocol voor veterinaire toepassing van de split-bolus single-pass scantechniek te testen.

Met onze Toshiba Aquilion 16 slice maakten we abdominale split-bolus multi-detector scans bij vijf gezonde dieren in verschillende gewichtsklassen, vier honden en één kat. Door intraveneuze toediening van twee of drie contrast bolussen op verschillende tijdstippen voorafgaand aan de scan, slaagden we erin de arteriële fase (HAP), de porto-veneuze fase (PVP) en de excretie fase (EP) tegelijk vast te leggen in een enkele scan. Als contrastmiddel werd iohexol 300 mg/ml gebruikt. De resultaten presenteerden we in de vorm van een abstract en een poster in Gent.

Afb. 3: Rakker, Berner sennenhond, 38 kg, verloop van split-bolus single-pass aankleuring.

De beelden die ik u hierboven presenteer, zijn afkomstig van Rakker, een 11 jaar oude Berner Sennenhond met een milttumor (histologie na OK: hemangiosarcoom). We besloten de split-bolustechniek toe te passen. De beelden die we u laten zien, maken de verschillende aankleuringsfases van de tumor zichtbaar, in afwezigheid van afwijkend aangekleurde haarden in de lever. Rakker had geen uitzaaiingen en ik kon de hond dan ook met vertrouwen naar de verwijzend collega terugsturen om daar te worden geopereerd. Rakker maakt het momenteel goed.

Oproep: we kunnen uw hulp goed gebruiken!

Verwijzend collega’s kunnen ons helpen deze prachtige techniek versneld beschikbaar te maken voor de praktijk door patiënten die gebaat zijn bij CT-onderzoek borst, buik en rug met gebruikmaking van de hierboven beschreven split-bolus single-pass techniek naar De Kompaan te verwijzen. Het protocol dat we in eerste instantie gebruikten is al op een aantal punten aangepast voor nog betere resultaten. Het gaat er nu om dat we via grotere aantallen bij herhaling aantonen dat de techniek werkt en betrouwbaar is.

Een regelrechte win-win situatie. Want u en uw patiënt zijn met de split-bolus single-pass MDCT techniek beter af, terwijl u ons helpt om met het oog op publicatie versneld onze dataset compleet te maken.  

Voor split-bolus CT verwijzen